TESTO
Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria, quae, etiamsi ad meliores venit, eos ferociores et impotentiores reddere solet. Permulta enim victori, etiam invito, facienda sunt, quamvis multo atrociora quam in bello externo, ut arbitrium eorum, per quos vicit, faveat.
Igitur, si fuit magni animi non esse supplicem victori, vide ne sit superbi animi aspernari eiusdem liberalitatem. Nunc, enim, nullus locus tibi dulcior esse debet patria, nec eam diligere minus debes quod deformior est, sed misereri potius, nec eam, multis claris viris orbatam, privare etiam aspectu tuo. Si sapientis est carere patria potius quam arma contra cives capere, duri animi est diutius patriam non desiderare. Denique, si ista tibi vita commodior esse videtur, cogitandum est ut tutior etiam sit: tuum est igitur quam optime consulere et incolumitati et vitae tuae. (da Cicerone)
TRADUZIONE
Dunque, se fu di un animo grande non essere supplice del vincitore, bada che non sia di un animo superbo disdegnare la sua liberalità. In questo istante, infatti, nessun luogo ti deve essere più dolce della patria e non la devi amare di meno per il fatto che è più deturpata, ma avere pietà e non privarla, già orfana di molti uomini illustri, anche della tua attenzione. Se è proprio del saggio lasciare la patria piuttosto che prendere le armi contro i concittadini, è proprio di un animo ostinato non desiderare più la patria. Ed infine, se questa vita ti sembra essere più piacevole, è opportuno valutare se sia anche più sicura: perciò tocca a te badare al meglio possibile alla salvezza ed alla vita tua.